Samenvatting Gezondheidspsychologie- Thomas More Antwerpen

Deze samenvatting bevat alle te kennen leerstof voor het examen gezondheidspsychologie van de richting Toegepaste Psychologie aan Thomas More te Antwerpen
Schooljaar 2016-2017

Preview document (5 of 75 pages)

2016-2017
India Sanchez y Leemans
Samenvatting Gezondheidspsychologie 2017
Hoofdstuk 1: Wat is gezondheid?
LEERDOELEN:
 wat bedoelen we met gezondheid en hechten we allemaal dezelfde betekenis aan dit
woord?
• welke verschillende opvattingen bestaan er over gezondheid?
• wat is gezondheidspsychologie?
1.1. Wat is gezondheidspsychologie?
• Ψ = het wetenschappelijk onderzoek naar mentale, psychosociale & biologische processen &
gedragsmatig functioneren o.b.v. empirisch onderzoek
• tools = systematische observatie en zelfrapportage = vragenlijst, vraaggesprekken &
psychometrische testen
• via empirische methoden

 uitgangspunt van de gezondheidspsychologie: het bio psychosociaal model
geïntegreerde benadering voor de assessment van:
• biologische/fysiologische
• psychologische/gedragsmatige
• sociale/omgevingsfactoren
die bijdragen aan gezondheid en ziekte Doel gezondheidspsychologie: inzicht krijgen in de bio psychosociale factoren zodat:
1) instandhouden en verbeteren van gezondheid!
2) verbeteren van de gezondheidszorg én het beleid
3) inzicht krijgen in factoren die belangrijk zijn voor preventie en behandeling van ziekten
4) inzicht krijgen in de factoren zodat we weten welke de risicofactoren en kwetsbaarheden zijn DEFINIERING GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
• ontstaan eind jaren 70
• definitie als zelfstandige divisie binnen de American Psychological Association (APA)
• definitie naar Matarazzo (Maes)
“een velddiscipline van de psychologie die zich richt op de somatische gezondheidszorg en die
een wetenschappelijke en professionele bijdrage levert tot de studie en de begeleiding van
gezondheids- en ziektegedrag en van hulpverlenend gedrag in verband met lichamelijke
gezondheid en ziekte”

 belangrijke uitgangspunten
− relatie tussen gedrag en lichamelijke gezondheid en ziekte (vs. geestelijke GZ) bv: slecht eten,
weinig bewegen of veel water drinken en slapen  welk effect heeft dit?
− ziekte en gezondheid wordt niet benaderd vanuit de sfeer van het abnormale,
psychopathologische gedrag (vs. klinische psychologie) bv: niet vanuit fobieën, etc.
− niet enkel gericht op ziekte-, ook op gezondheidsgedrag (preventie, diagnose en
behandeling) bv: werken aan preventie  hoe diagnose doen en behandeling starten?
2016-2017
India Sanchez y Leemans
− een zelfstandige deeldiscipline van de psychologie (vs. een medische hulpwetenschap:
medische psychologie)

Gezondheidspsychologie (GP) en andere terreinen:
• ontstaan uit verschillende terreinen binnen de sociale wetenschappen (modellen en
theorieën uit o.a. sociale, klinische en cognitieve psychologie, het behaviorisme)
• gecombineerd met andere wetenschappen (GHwetenschappen, sociale wetenschappen,
geneeskunde)  multidisciplinair team
• verschilpunten met andere disciplines

Medische psychologie:
• gebaseerd op het medisch model dat er vanuit gaat dat we de ‘normale’ gezondheid moeten
herstellen  geen aandacht voor mensen die trager herstellen of meer pijn hebben dan
anderen
• gezondheid en ziekte vanuit biologische basis bekeken (GP: een holistischere of ruimere
benadering)
• medische hulpwetenschap (GP: zelfstandige deeldiscipline)

Huidige psychosomatische geneeskunde:
• houdt zich bezig met gemengde psychologische, sociale en biologische verklaringen van
ziekten
• ziekten die hier bestudeerd worden, worden vaak ‘psychofysiologisch’ genoemd
 psychologische factoren zijn van invloed op deze ziekten Gedragsgeneeskunde:
• interdisciplinair gebied
• maakt gebruik van diverse gedragsweten- schappen (psychologie, sociologie, gezondheids-
onderwijs,...)
• ontstond ongeveer samen met GP (1970)
• focus op de ontwikkeling en integratie van gedragsmatige en biomedische kennis en
technieken, relevant voor ziekte en gezondheid  gedrag verklaart alles!
• toepassing van behavioristische principes op preventie, behandeling, revalidatie

Medische sociologie:
• benadert gezondheid en ziekte o.b.v. verschillen in sociale factoren
• hanteert brede benadering van het individu bv. rol van familie, verwantschap, cultuur

1.1.1. Verband tussen Ψ en gezondheid:
Wat is gezondheid voor jou? Wij focussen ons vooral op het fysieke 2016-2017
India Sanchez y Leemans
1.2. veranderende perspectieven:
wat versta jij onder gezondheid? Kan verschillen van andere cultuur, van je ouders, etc.
afhankelijk van: individu, cultuur, leeftijd, sociale klasse
Er is een persoonlijke component en een maatschappelijke component
verschillende opvattingen  geven aanleiding tot verschillende modellen 1.2.1. modellen van gezondheid
• biomedisch ziektemodel
− objectieve feiten
− directe, causale relatie
• biopsychosociale ziektemodel
− achterliggende organische oorzaken = elk individu kan verschillend reageren!
− unieke, individuele reactie

1.2.2. gedrag & gezondheid:
Wij zijn geëvolueerd van IF (= infectieziektes) naar CZ (chronische ziektes); door stijging van
hygiëne, proper water,…
> aandacht voor psychosociale factoren en gedrag (preventie en behandeling)  de kennis evolueert
dus ook ons perspectief op gezondheid evolueert; we kunnen dus naar meerde ziekten kijken dan
vroeger; we beseffen nu dat roken heel ongezond is terwijl hier vroeger niet echt aandacht voor was
1.2.2. gedrag en gezondheid:
Mensen gaan steeds meer en meer alternatieven zoeken voor ziekten te verhelpen; bv. planten =
bachbloesemtherapie maar hier is geen wetenschappelijke evidentie voor  er zijn andere zaken die
de gezondheidszorg beïnvloeden; vergrijzing, andere alternatieven etc. waardoor we gedwongen
worden om op een bepaalde manier naar gezondheid te kijken of toch deze factoren mee in rekening
te brengen.
Patiënten worden mondiger en er is steeds meer en meer informatie beschikbaar; zoeken steeds
meer op bv op Google wat betreft hun gezondheid etc.
MAAR ER BESTAAT NIET VOOR ALLES EEN MEDICIJN!
2016-2017
India Sanchez y Leemans
1.3. Perspectieven op gezondheid:
1. lekentheorieën  geen medici
 “Waar denk je aan bij gezondheid?” vragen aan ernstig zieken (Bauman);
• een overwegend gevoel van welzijn
• de afwezigheid van symptomen bv. geen pijn, niet moe zijn,…
• handelingen waartoe een persoon in staat is bv. ik kan 5 km lopen
“Waar denk je aan bij gezondheid?” vragen aan gezonden
• gezondheidsgedrag bv: sporten, gezond eten, veel bewegen én dus
niet de afwezigheid van pijn, last etc.
hoe ouder de mensen zijn, hoe meer gezondheidsproblemen ze zullen antwoorden! Bv. pijnlijke rug,
stroeve botten etc. Perspectief is afhankelijk van de leeftijd + referentiekader!
• ‘gezondheid’ i.f.v. de leeftijd (Krause & Jay)
Gezondheidsproblemen vs. gezondheidsgedrag
 referentiekader; hangt af van welke groep je je vergelijkt! • Health & Lifestyle (n = 9000, Blaxter) = VRAGEN
− (te noteren of je op dit moment ziek bent)
− te denken aan iemand die heel gezond is
− te vermelden aan wie je denkt
− te noteren hoe oud zij zijn
− te overdenken waardoor je hen gezond noemt
− te overdenken hoe het is als jij zelf gezond bent
• Health & Lifestyle (n = 9000, Blaxter) = ANTWOORDEN
− niet ziek
− gezondheid als een bezit= bv. ik heb een sterk gestel geërfd van mijn familie = het
hebben of niet hebben van een goede gezondheid
− gedrag
− lichamelijk fitheid en vitaliteit = vooral mannen antwoorden dit
− psychosociaal welzijn= u goed in uw vel voelen, trots of blij zijn
− functie= welke prestaties of handelingen je kan stellen
• subjectieve beoordeling van gezondheid
via vergelijking met anderen (welke referentiegroep?)
leeftijd
beroep
betere/slechtere gezondheid
 gezondheid is een relatieve staat van zijn  definitie WHO:
2016-2017
India Sanchez y Leemans
• definitie WHO
toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en (…) niet alleen als de afwezigheid
van ziekte of invaliditeit (1947)
en NIET: sociaaleconomische en culturele invloeden op gezondheid en ziekte en de beslissingen over
de gezondheid • 1978 WHO algemene strategie voor gezondheid in 2000  in verschillende landen wordt dit
in beleidsplannen omgezet: op sommige landen moet je inzetten op hygiëne, in andere
landen op condoomgebruik, … in Vlaanderen: aantal rokers en alcoholgebruik, dodelijke
ongelukken en infectieziekten zoals griep verminderen! + gezondheidsscreenings omhoog
krijgen bv. darmkanker onderzoek bij ouderen!
• duidelijke relatie tussen gedrag, levenswijze en de gezondheid
• in vele landen: beleidsdocumenten

1.3.2. crossculturele perspectieven
• ‘normale gezondheid’ verschilt per cultuur en is afhankelijk van het economische, politieke
en culturele klimaat van het tijdperk bv. in Myanmar wordt een gespleten lip gezien als een
vloek = niet iedereen kijkt naar iets op eenzelfde manier als jij dat doet
 Babyboom= in beeld brengen van geboortes in verschillende culturen en landen!
België= veel meer gemedicaliseerd dan in Nederland= meer thuisbevallingen!
Vroeger= moeder met het kind een week in het ziekenhuis  nu sneller buiten
 Roken= kijk op roken vroeger en nu verschilt!
1.3.3. levensduur, ouder worden en aannamen over gezondheid
• kijk op gezondheid ook bepaald door de leeftijd= campagnes voor jongeren moeten anders
aangepakt worden dan campagnes voor ouderen.
• ontwikkelingspsychologie beschrijving van het ziekteconcept doorheen de diverse
ontwikkelingsfasen